حکمت عملی در آثار سعدی (بوستان،گلستان و قصائد)

حکمت عملی و مباحث پیرامون آن به دلیل اهمیت وکاربرد آن در زندگی و افکار انسان ها همیشه موردتوجه اهل تفکروتعمق بوده و زبان شعر و ادبیات زمینه ای مناسب برای پرداختن به این مساله است.دراین پژوهش برآنیم آرای سعدی دراین زمینه را به واسطه نگارش دو اثرگلستان وبوستان که سرشار ازآموزه های حکمی وعملی است مورد بحث وبررسی قراردهیم.برای بررسی افکار سعدی در زمینه حکمت عملی نگاهی کلی به جهان بینی وی بسیار حایز اهمیت است.به نظر میرسد سیمای انسان درگلستان تصویرانسانی است که باتمام واقعیتهایش درنظر گرفته شده وسعدی درآنجا واقع بینانه تر انسان و برنامه های عملی برای رسیدن به جایگاه واقعییش را به تصویرمیکشد اما دربوستان انسانی آرمانی را بادنیای بهشت گونه اش ترسیم میکند ولیکن درنهایت بایددانست سعدی انسانی واقع گرا بودکه نظریه ها وفرضیه های خود درمورد زندگی را در اثر تجربه و در طول زندگی خود به دست آورده بود وحتی انسان و دنیای تصویر شده در بوستان هم با رعایت قوانین اخلاقی ثابت حاکم بردنیا قابل دسترس است و چندان از واقعیت دور نیست.جایگاه انسان در مکتب سعدی به اندازه ای است که همه چیز درجهان خلقت در خدمت اوست و ارزش انسانها به اندازه خدمتی است که به دیگران میکنند.در نظر سعدی انسان موجودی مختار است که در عین اختیار باید در مسیر قوانین تعیین شده در جهان آفرینش حرکت کند و دراین صورت میتواند بهترین سرنوشت را برای خود رقم بزند و این برخلاف آموزه های اشاعره است که سعدی در آن مکتب رشد یافته بود.بنابراین سعدی در مقام نظر، آموزه های اشاعره را درنظردارد اما در حوزه عمل و حکمت عملی بسیاری از آرای وی به مکتب شیعه نزدیک میشود.مباحث اخلاقی مطرح شده درآرای سعدی به عنوان بخش مهمی از مباحث حکمت عملی حاکی از این مطلب است که هدف عمده و نهایی سعدی از بکارگیری اخلاق فردی و اصلاح آن دستیابی به آرامش جمعی و ارجحیت بخشیدن به مصالح اجتماعی است و در واقع اخلاق سعدی اخلاقی است درخدمت اجتماع.اساس باورهای اخلاقی سعدی نیکوکاری است که به دلیل جامعیت این مفهوم همه مباحث اخلاقی دیگر را تحت شعاع خود قرار میدهد.در این میان عرفان عملی سعدی که ریشه درحکمت عملی او دارد قابل اجرا و کاربردی است و در خدمت اخلاقیات قرار میگیرد که مهمترین ویژگی آن سادگی،اعتدال وقابل دسترس بودن آن است در نتیجه عرفان و اخلاق هر دو به عنوان بخش مهمی از اندیشه های حکمی سعدی راهگشای دستیابی انسان به سعادت و نیکبختی است.